Mark Zuckerberg – cái tên không còn xa lạ với thế giới công nghệ – đã từng là một sinh viên Harvard mê lập trình, âm thầm tạo ra một nền tảng kết nối sinh viên trong ký túc xá, để rồi chỉ trong chưa đầy hai thập kỷ, trở thành người sáng lập Facebook và CEO của Meta Platforms, công ty đang định hình lại tương lai của truyền thông số và trí tuệ nhân tạo.
1. Mark Zuckerberg là ai?
Mark Elliot Zuckerberg sinh ngày 14 tháng 5 năm 1984 tại White Plains, New York, trong một gia đình trí thức trung lưu gốc Do Thái.
Cha anh – Edward Zuckerberg – là nha sĩ, còn mẹ – Karen Kempner – là bác sĩ tâm lý. Mark là con thứ hai trong bốn anh chị em, và cậu bé lớn lên trong một ngôi nhà nơi máy tính, sách vở và sự tò mò luôn hiện hữu.
Từ khi còn nhỏ, Mark đã thể hiện năng khiếu đặc biệt về công nghệ. Cha anh khuyến khích con học lập trình bằng cách tặng một chiếc máy tính Atari đời đầu. Năm 12 tuổi, Mark viết một phần mềm nhắn tin nội bộ gọi là “ZuckNet” để các thành viên trong gia đình và nhân viên phòng khám nha khoa của bố có thể giao tiếp với nhau. Đó là “ứng dụng chat nhóm”… trước cả khi AOL Messenger phổ biến.
Mark theo học tại Trường trung học Dobbs Ferry, sau đó chuyển đến trường danh tiếng Phillips Exeter Academy – nơi anh tỏa sáng trong cả học thuật lẫn thể thao. Dù yêu thích văn học cổ điển và giỏi tiếng Latin, nhưng lập trình vẫn là đam mê lớn nhất. Trong thời gian học phổ thông, anh còn tạo ra một trò chơi điện tử nhỏ lấy cảm hứng từ phim “Star Wars” và được tuyển dụng thử việc bởi Microsoft – nhưng từ chối để tiếp tục học.
Năm 2002, Mark bước vào cánh cổng của Đại học Harvard, chuyên ngành Tâm lý học kết hợp với Khoa học máy tính. Chính tại ký túc xá của ngôi trường này, cậu sinh viên năm hai đã viết nên những dòng mã đầu tiên cho Thefacebook – nền tảng kết nối sinh viên mà không ai ngờ sẽ thay đổi toàn bộ thế giới số.
2. Khởi nghiệp với Facebook
Vào một đêm mùa đông năm 2004, trong căn phòng ký túc xá của Đại học Harvard, Mark Zuckerberg gõ những dòng mã cuối cùng cho một dự án thử nghiệm mang tên “Thefacebook”.
Ý tưởng ban đầu khá đơn giản: tạo ra một nền tảng kết nối sinh viên trong trường, nơi mọi người có thể xem ảnh, hồ sơ, danh sách bạn bè – một cuốn “niên giám” trực tuyến sống động. Không ai ngờ rằng, chỉ vài giờ sau khi ra mắt, 1.200 sinh viên Harvard đã đăng ký, và cơn sốt mang tên “Facebook” bắt đầu lan tỏa.
Thành công ban đầu khiến Mark và những cộng sự thân thiết như Dustin Moskovitz, Chris Hughes, và Eduardo Saverin quyết định mở rộng Facebook sang các trường đại học khác như Yale, Columbia, Stanford… Chỉ trong vài tháng, hàng chục nghìn sinh viên từ khắp nước Mỹ đã tham gia.
Hè năm 2004, Mark chính thức bỏ học Harvard, cùng Moskovitz chuyển đến Palo Alto (California) – thủ phủ của Thung lũng Silicon – để theo đuổi giấc mơ khởi nghiệp toàn thời gian. Tại đây, họ nhận được khoản đầu tư ban đầu 500.000 USD từ Peter Thiel – nhà đồng sáng lập PayPal – và nhanh chóng mở rộng đội ngũ.
Tháng 5/2005, Facebook gọi vốn thành công 12,7 triệu USD từ quỹ Accel Partners, định giá công ty ở mức 87 triệu USD – một con số khổng lồ với một startup chưa đầy 2 tuổi. Thế là từ một trang web chỉ dành cho sinh viên, Facebook dần mở cửa cho học sinh cấp 3, nhân viên các công ty công nghệ, và cuối cùng là toàn bộ người dùng Internet vào năm 2006. Cũng từ đây, Facebook trở thành biểu tượng của một kỷ nguyên mới: kỷ nguyên mạng xã hội.
Tuy nhiên, con đường không trải hoa hồng.
Ngay từ năm 2004, Zuckerberg đã vướng vào vụ kiện đầu tiên từ nhóm sinh viên Winklevoss – những người cáo buộc anh đánh cắp ý tưởng từ dự án HarvardConnection (sau đổi tên thành ConnectU). Vụ việc được dàn xếp ngoài tòa với khoản bồi thường hàng chục triệu USD, nhưng cũng chính thức đưa Mark vào danh sách những nhân vật khởi nghiệp gây tranh cãi nhất thập kỷ.
Bỏ qua những ồn ào pháp lý, tầm nhìn của Zuckerberg vẫn rõ ràng: biến Facebook thành nơi kết nối toàn bộ thế giới. Không chỉ là nơi để chia sẻ hình ảnh, cảm xúc và lời chúc sinh nhật, Facebook ngày càng mở rộng thành nền tảng truyền thông, quảng cáo, trò chơi và thông tin – thu hút hàng trăm triệu người dùng chỉ trong vài năm.
Vào năm 2012, Facebook chính thức niêm yết trên sàn chứng khoán (IPO) với mức định giá gần 104 tỷ USD, biến Mark Zuckerberg, ở tuổi 28, trở thành tỷ phú trẻ tuổi và quyền lực nhất thế giới công nghệ.
3. Hình ảnh công chúng & chiến lược truyền thông
Nếu so với những nhân vật công nghệ cùng thời như Steve Jobs hay Elon Musk – vốn luôn xuất hiện với hình ảnh hào quang và phong cách riêng biệt – Mark Zuckerberg lại là một “người nổi tiếng bất đắc dĩ”, điềm đạm đến mức… khó đoán.
Ngay từ những ngày đầu khởi nghiệp, Zuckerberg đã xây dựng một hình ảnh đơn giản và kiệm lời. Chiếc áo thun xám, quần jeans, mái tóc hơi rối và gương mặt ít biểu cảm gần như trở thành “đồng phục” gắn liền với anh. Trong một bài phỏng vấn, anh từng nói rằng mặc cùng một kiểu áo mỗi ngày giúp mình “tiết kiệm năng lượng não bộ để tập trung vào những quyết định quan trọng hơn” – một phát ngôn khiến truyền thông gọi anh là “tỷ phú tối giản”.
Tuy nhiên, sự giản dị đó cũng là một phần trong chiến lược xây dựng thương hiệu cá nhân độc đáo: một lập trình viên thiên tài, sống khép kín nhưng đang điều hành mạng xã hội có ảnh hưởng lớn nhất thế giới. Zuckerberg không phải mẫu CEO của sân khấu – anh ít phát biểu, ít tranh luận công khai, nhưng luôn biết cách xuất hiện đúng thời điểm – từ các buổi điều trần trước Quốc hội Mỹ cho đến các sự kiện công nghệ lớn của Meta.
Tuy nhiên, Mark cũng đã dần thích nghi với vai trò người của công chúng. Anh tích cực xuất hiện hơn trên truyền thông với hình ảnh một ông bố yêu gia đình, người chồng ủng hộ vợ, và CEO đang theo đuổi những lý tưởng lớn như tự do kết nối, metaverse, AI có đạo đức, hay thậm chí là sự bảo vệ dữ liệu cá nhân (dù đầy mâu thuẫn).
Một điểm đặc biệt trong chiến lược truyền thông của Zuckerberg là tận dụng chính Facebook như một “kênh PR cá nhân”. Mỗi bài đăng từ anh – dù là chia sẻ sách đang đọc, cập nhật sản phẩm mới, hay video gặp gỡ các kỹ sư trong Meta – đều có hàng triệu lượt tương tác và lan truyền tức thì, giúp kiểm soát thông tin một cách hiệu quả mà không cần lệ thuộc vào báo chí truyền thống.
Hình ảnh của Mark Zuckerberg không hào nhoáng, nhưng lại là một thương hiệu công nghệ có sức lan tỏa bậc nhất: vừa gần gũi, vừa bí ẩn; vừa thực tế, vừa gây tranh cãi. Chính sự “kém hoàn hảo” ấy lại khiến Mark trở thành một nhân vật thú vị, nơi mà truyền thông luôn có điều để nói – dù là ngợi khen hay chỉ trích.
4. Meta & tham vọng định nghĩa tương lai Internet
Khi Facebook đã trở thành mạng xã hội phổ biến toàn cầu với hơn 2 tỷ người dùng, nhiều người tưởng rằng Mark Zuckerberg sẽ “an phận” với đế chế mình đã tạo ra. Nhưng không – tham vọng của anh không dừng lại ở việc kết nối con người, mà còn hướng đến việc tái định nghĩa cách chúng ta sống, làm việc và tương tác trong thế giới số.
Năm 2021, Mark gây chấn động toàn cầu khi công bố đổi tên công ty mẹ từ Facebook Inc. thành Meta Platforms Inc., đồng thời tuyên bố:
Metaverse – hay còn gọi là “vũ trụ ảo” – là ý tưởng về một không gian kỹ thuật số nơi con người có thể tương tác thông qua avatar 3D, làm việc, học tập, giải trí và thậm chí xây dựng tài sản số như trong đời thực. Với việc sở hữu Oculus (hãng sản xuất thiết bị thực tế ảo) và hàng loạt công ty công nghệ hỗ trợ AI, đồ họa 3D và blockchain, Zuckerberg muốn Meta trở thành “Apple của thế giới ảo”.
Tham vọng lớn này đồng nghĩa với khoản đầu tư khổng lồ: Meta đã chi hàng chục tỷ USD cho nghiên cứu và phát triển Metaverse, đặc biệt là nền tảng Horizon Worlds và thiết bị kính thực tế ảo Quest. Dù kết quả ban đầu chưa thuyết phục và khiến cổ phiếu công ty lao dốc, Mark vẫn kiên định với tầm nhìn dài hạn – rằng metaverse sẽ trở thành xu hướng tất yếu trong thập kỷ tới.
Song song với metaverse, Meta còn đẩy mạnh các mảng công nghệ tiên phong khác như trí tuệ nhân tạo (AI), máy học, kết nối toàn cầu và nền tảng thực tế tăng cường (AR). Dưới sự lãnh đạo của Zuckerberg, Meta đã giới thiệu nhiều đột phá AI mã nguồn mở (như mô hình LLaMA) và nền tảng chatbot cạnh tranh trực tiếp với OpenAI, Google, v.v. Zuckerberg không giấu giếm việc ông muốn Meta trở thành người chơi hàng đầu trong cuộc đua AI, song song với xây dựng tương lai metaverse.
Tuy nhiên, con đường đến “Internet thế hệ mới” không hề bằng phẳng. Meta phải đối mặt với áp lực từ cổ đông, sự nghi ngờ từ công chúng, cạnh tranh khốc liệt từ Apple, Google, Microsoft – cùng vô số câu hỏi về quyền riêng tư, đạo đức AI và ý nghĩa thực sự của “kết nối số”.
Dù vậy, điều không thể phủ nhận là: Mark Zuckerberg đang đặt cược cả sự nghiệp và di sản cá nhân vào Meta. Với anh, đây không chỉ là một công ty công nghệ – mà là một tuyên ngôn về tương lai của loài người trong thế giới số.
5. Tài sản cá nhân & tranh cãi pháp lý
Là người sáng lập và sở hữu lượng cổ phần chi phối trong Meta Platforms, Mark Zuckerberg là một trong những tỷ phú giàu nhất thế giới trong suốt hơn một thập kỷ qua. Theo thống kê của Forbes tính đến giữa năm 2025, tài sản ròng của anh ước tính vào khoảng 120–130 tỷ USD, thường xuyên dao động theo biến động cổ phiếu Meta.
Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ, Zuckerberg nổi tiếng với lối sống giản dị: thường xuyên mặc áo thun xám, lái xe bình dân, sống trong một căn nhà “khiêm tốn” ở Palo Alto. Tuy nhiên, phía sau vẻ đơn sơ ấy là một hệ sinh thái đầu tư và tài sản cực kỳ đồ sộ:
- Cổ phần Meta (Facebook): Mark hiện sở hữu khoảng 13% cổ phần công ty nhưng nắm giữ gần như toàn bộ quyền biểu quyết nhờ cấu trúc cổ phần đặc biệt (dual-class shares).
- Bất động sản: Anh đầu tư vào hàng loạt dinh thự tại California, Hawaii và khu nghỉ dưỡng cao cấp, bao gồm cả hơn 1.400 hecta đất ở đảo Kauai (Hawaii), gây tranh cãi về việc tư nhân hóa tài nguyên địa phương.
- Đầu tư vào AI & y tế: Qua tổ chức Chan Zuckerberg Initiative (CZI), Mark và vợ – Priscilla Chan – cam kết dành phần lớn tài sản để hỗ trợ giáo dục, nghiên cứu y học, và các công nghệ cải thiện chất lượng sống.
Tuy nhiên, cùng với tài sản và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn, Mark Zuckerberg cũng vướng vào vô số tranh cãi pháp lý và xã hội, phần lớn xoay quanh Facebook (nay là Meta) với vai trò trung gian thông tin toàn cầu.
Các vụ việc nổi bật gồm:
- Vụ kiện Cambridge Analytica (2018): Mốc khủng hoảng truyền thông lớn nhất của Facebook khi hàng chục triệu hồ sơ người dùng bị thu thập trái phép cho mục đích chính trị. Zuckerberg buộc phải ra điều trần trước Quốc hội Mỹ, chịu chỉ trích nặng nề và bị điều tra bởi Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC). Meta sau đó chấp nhận nộp phạt 5 tỷ USD, mức cao nhất lịch sử liên quan đến vi phạm quyền riêng tư.
- Điều tra chống độc quyền: Cùng với Amazon, Apple và Google, Meta nằm trong tầm ngắm của nhiều cơ quan quản lý Mỹ và châu Âu vì bị cho là lạm dụng vị thế thị trường, đặc biệt là sau khi thâu tóm Instagram (2012) và WhatsApp (2014). Mark nhiều lần điều trần về chiến lược “bóp nghẹt đối thủ” thông qua mua lại hoặc sao chép tính năng.
- Thông tin sai lệch & chính trị: Meta liên tục bị chỉ trích vì không kiểm soát tốt việc lan truyền tin giả, bạo lực, thù ghét – đặc biệt trong các kỳ bầu cử tại Mỹ và nhiều nước khác. Zuckerberg bị cáo buộc ưu tiên tăng trưởng người dùng và lợi nhuận thay vì bảo vệ cộng đồng.
- Quyền riêng tư & dữ liệu người dùng: Dưới thời Zuckerberg, Facebook từng thay đổi chính sách dữ liệu nhiều lần mà không minh bạch. Mạng xã hội này bị cáo buộc theo dõi người dùng cả khi họ không hoạt động trên nền tảng – dẫn đến nhiều vụ kiện dân sự và áp lực từ EU (theo GDPR).
Dù đối mặt với không ít bê bối và chỉ trích, Mark Zuckerberg vẫn giữ được quyền lực tuyệt đối tại Meta – cả về điều hành lẫn chiến lược dài hạn. Với tầm ảnh hưởng toàn cầu, anh là một trong những doanh nhân công nghệ vừa được ngưỡng mộ, vừa gây tranh cãi sâu sắc nhất trong thế kỷ 21.
6. Di sản & Tầm ảnh hưởng
Ở tuổi đời còn khá trẻ so với nhiều “huyền thoại công nghệ” khác, Mark Zuckerberg đã để lại một dấu ấn sâu sắc và gây tranh cãi không kém trong lịch sử Internet. Dù được ngưỡng mộ như một thiên tài công nghệ, hay chỉ trích như “ông trùm dữ liệu”, không ai có thể phủ nhận rằng Zuckerberg đã thay đổi cách con người giao tiếp, tiếp cận thông tin và tồn tại trong thế giới số.
Người tái định nghĩa “kết nối” thời đại
Mark là người đã góp phần cách mạng hóa khái niệm “mạng xã hội”. Facebook – ban đầu chỉ là công cụ kết nối sinh viên Harvard – đã trở thành nền tảng cho hơn 3 tỷ người trên khắp thế giới giao tiếp, chia sẻ cuộc sống và tiếp cận thông tin. Dù các nền tảng như TikTok, X (Twitter) hay Instagram (cũng thuộc Meta) phát triển mạnh, Facebook vẫn là mạng xã hội trụ cột – đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.
Không dừng lại ở đó, Mark tiếp tục theo đuổi những tầm nhìn lớn hơn như Metaverse, trí tuệ nhân tạo mã nguồn mở, giáo dục kỹ thuật số, và kết nối toàn cầu. Những sáng kiến như Internet.org (đưa Internet đến các vùng nghèo), hoặc phát triển hạ tầng AI mở rộng đã giúp định hình thế giới số theo hướng mở – dù không ít lần bị phản đối vì động cơ thương mại hoặc quyền lực ẩn sau.
Di sản của một tỷ phú trẻ tuổi: Tầm nhìn & trách nhiệm
Song song với thành công, Mark cũng để lại một “di sản nghịch lý” – nơi giá trị kết nối vĩ đại lại bị che mờ bởi bê bối, tranh cãi và khủng hoảng niềm tin. Facebook từng là nơi giúp mọi người đoàn tụ, phát triển kinh doanh nhỏ, lan tỏa hoạt động xã hội – nhưng cũng từng bị xem là công cụ gieo rắc tin giả, cực đoan hóa quan điểm chính trị, và thao túng tâm lý người dùng.
Tuy nhiên, điều khiến di sản Mark đáng chú ý là khả năng học hỏi và thích nghi trong tâm bão. Dù thường chậm phản hồi ban đầu, Zuckerberg cho thấy quyết tâm cải tổ: thay đổi thuật toán, minh bạch hóa dữ liệu, đầu tư vào bảo mật và AI đạo đức – đặc biệt là sau các vụ bê bối như Cambridge Analytica hay khủng hoảng tin giả năm 2020.
Ngoài công nghệ, Mark và vợ – bác sĩ Priscilla Chan – còn là những nhà từ thiện thế hệ mới. Với sáng kiến Chan Zuckerberg Initiative (CZI), họ cam kết hiến phần lớn tài sản cho các mục tiêu như giáo dục, nghiên cứu gen, phòng chống bệnh hiểm nghèo. Mục tiêu được tuyên bố rõ ràng:
Một biểu tượng công nghệ vừa gây tranh cãi, vừa truyền cảm hứng
Ở một mặt nào đó, Mark là biểu tượng thế hệ trẻ đầy khát vọng: bỏ học Harvard, viết code từ phòng ký túc xá và trở thành một trong những người quyền lực nhất thế giới. Anh chứng minh rằng tuổi trẻ không giới hạn, công nghệ có thể thay đổi cục diện toàn cầu – nhưng đồng thời, sức mạnh công nghệ cũng đi kèm trách nhiệm lớn lao.
Từ một sinh viên đam mê lập trình, Mark đã trở thành “người kiến tạo thế giới số” – với cả ánh sáng của tầm nhìn và bóng tối của quyền lực.
7. Kết luận
Mark Zuckerberg không chỉ là một nhà sáng lập công nghệ thành công, mà còn là hình ảnh thu nhỏ của thời đại Internet – nơi ranh giới giữa kết nối và kiểm soát, giữa đổi mới và trách nhiệm, ngày càng mong manh.
Từ Facebook đến Meta, từ một sinh viên bỏ học Harvard đến tỷ phú gây tranh cãi toàn cầu, hành trình của anh là minh chứng cho sức mạnh của tầm nhìn – nhưng cũng là lời nhắc nhở rằng công nghệ, nếu thiếu sự cân bằng, có thể tạo ra hệ lụy lâu dài cho xã hội.
Zuckerberg đã làm được điều mà ít người trong thế kỷ 21 có thể: định hình cách hàng tỷ người sống, giao tiếp và tiêu thụ thông tin mỗi ngày. Dù bạn ngưỡng mộ hay chỉ trích anh, không thể phủ nhận rằng Mark là một trong những nhân vật có ảnh hưởng sâu rộng nhất của kỷ nguyên số.
Và ở phía trước, hành trình đó vẫn đang tiếp diễn – cùng với những cơ hội, thách thức và tranh luận chưa có hồi kết.
